Làm sao để không trút "cơn thịnh nộ" lên con?

Nuôi dạy con là một hành trình đầy yêu thương nhưng cũng không ít thử thách. Đôi khi, những áp lực cuộc sống, sự mệt mỏi hay những hành vi của con lại trở thành ngòi nổ, khiến cha mẹ rơi vào trạng thái bực bội, thậm chí là những cơn thịnh nộ không kiểm soát. Những tình huống như con không chịu học bài, nói dối, không nghe lời hay hành động nguy hiểm đều có thể đẩy cha mẹ đến giới hạn của cảm xúc.

Giận dữ không phải là điều đáng xấu hổ. Nó là cảm xúc tự nhiên của con người. Tuy nhiên, khi cơn giận bị đẩy lên mức cực đoan, lặp đi lặp lại, không chỉ sức khỏe thể chất và tinh thần của cha mẹ bị ảnh hưởng mà cả không khí gia đình cũng trở nên ngột ngạt, tổn thương.

Những hậu quả của việc không kiểm soát cơn thịnh nộ có thể rất đáng lo ngại:

• Những cơn giận dữ kéo dài có thể dẫn đến hành vi bạo lực, làm tổn thương mối quan hệ gia đình.

• Sự tức giận không kiểm soát làm hại hệ miễn dịch, tăng nguy cơ bệnh tim mạch, và làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe.

• Khi cha mẹ bị cuốn vào những cơn giận, con cái cũng phải chịu đựng hệ lụy từ đó, tạo ra một vòng lặp căng thẳng kéo dài.

  
  

Trẻ sẽ ra sao khi chung sống với những cơn giận dữ của cha mẹ?

Trẻ em học qua việc quan sát và bắt chước. Nếu chúng lớn lên trong một môi trường mà cảm xúc giận dữ lấn át, chúng dễ dàng mang theo cách ứng xử ấy vào cuộc sống trưởng thành. Những trẻ sống trong gia đình có cha mẹ hay nóng giận thường dễ trở thành người lớn hung hăng, thậm chí lặp lại vòng xoáy bạo lực khi làm cha mẹ. Không những thế, lời nói tổn thương hoặc hành động thiếu kiểm soát của cha mẹ có thể để lại những vết sẹo sâu trong lòng trẻ, làm giảm lòng tự trọng, gây ra cảm giác bất an và tạo tiền đề cho các vấn đề hành vi như nổi loạn, trầm cảm hoặc phạm pháp.

Môi trường gia đình căng thẳng không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý trẻ mà còn làm tổn thương cả tình cảm gia đình - thứ đáng lẽ phải là nơi chữa lành và kết nối.

Những rào cản nào khiến cha mẹ gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc?

Để kiểm soát cơn giận, điều đầu tiên cha mẹ cần có là sự sẵn lòng. Khi cha mẹ nhận ra vấn đề và thật tâm muốn thay đổi, đó đã là bước đi quan trọng đầu tiên. Tuy nhiên, không ít cha mẹ bị cản trở bởi những áp lực bên ngoài hoặc thiếu động lực bên trong để cải thiện.

Giận dữ thường không đơn thuần là cảm xúc bộc phát. Nó có thể liên quan đến các yếu tố như trầm cảm, lo âu hoặc thậm chí lạm dụng chất kích thích. Những yếu tố này khiến việc kiểm soát cảm xúc càng trở nên khó khăn.

Một số cha mẹ có xu hướng nghiêm khắc thái quá, dễ dàng quy kết hành vi sai của trẻ là cố ý. Sự cứng nhắc và thiếu thấu hiểu này làm tăng khả năng xảy ra xung đột, khiến cơn giận càng leo thang.

Vậy, làm thế nào để không trút giận lên con?

Hành trình thay đổi bắt đầu từ sự cam kết. Khi cha mẹ nhận ra mình cần thay đổi, đó chính là món quà quý giá nhất cho con và cho chính bản thân mình. Hành trình này không dễ dàng, nhưng từng bước nhỏ sẽ tạo ra sự thay đổi lớn.

Một tâm trạng mệt mỏi dễ làm cảm xúc mất kiểm soát. Vì vậy, cha mẹ cần chăm sóc tốt sức khỏe thể chất và tinh thần của mình. Hãy ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên và dành thời gian cho những điều khiến bản thân hạnh phúc.

Hãy dành thời gian tự hỏi: Điều gì khiến mình dễ tức giận nhất? Đó có phải là kỳ vọng quá cao? Hay cảm giác bị coi thường? Việc nhận diện và hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ dần kiểm soát cảm xúc tốt hơn.

Đánh giá tình huống từ nhiều góc nhìn, lùi lại một bước và nhìn nhận vấn đề dưới lăng kính của con. Đôi khi, trẻ không cố ý sai mà đơn giản là chưa đủ khả năng kiểm soát hành vi của mình.

Luyện tập các kỹ thuật bình tĩnh. Hít thở sâu, tạm dừng vài giây trước khi phản ứng, hoặc rời khỏi phòng để ổn định cảm xúc là những cách giúp cha mẹ giảm căng thẳng tức thời. Hãy luyện tập thường xuyên để biến chúng thành phản xạ tự nhiên.

Nếu việc kiểm soát cơn giận trở nên quá khó khăn, cha mẹ đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý. Sự giúp đỡ chuyên nghiệp không chỉ hỗ trợ cha mẹ vượt qua khó khăn mà còn giúp xây dựng mối quan hệ gia đình lành mạnh hơn.

Cha mẹ giận dữ là điều tự nhiên, nhưng việc kiểm soát và chuyển hóa cảm xúc tiêu cực này chính là một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong hành trình nuôi dạy con. Bằng sự kiên nhẫn, lòng thấu cảm và sự cam kết, cha mẹ không chỉ nuôi dạy những đứa trẻ hạnh phúc mà còn xây dựng một cuộc sống gia đình ấm áp và trọn vẹn. Hãy nhớ, bạn không chỉ đang thay đổi bản thân, mà còn đang tạo nên một tương lai tốt đẹp hơn cho con mình.

Nguồn tham khảo

• Bài viết gốc: parentingforbrain

• Dịch và tổng hợp: Family & Child Psychology with Nguyen Minh Thanh

------------------

Nguyễn Minh Thành

Nghiên cứu sinh Tiến sĩ Tâm lý học (Bỉ)

Thạc sĩ Khoa học (MS) Tâm lý học Phát triển và Giáo dục (Trung Quốc)

Chuyên gia Tâm lý học Gia đình và Trẻ em