Con phải XỨNG ĐÁNG thì mới được cha mẹ YÊU THƯƠNG…

Family & Child Psychology
30 thg 7
5 phút đọc

Gần đây tôi nhớ về một khoảnh khắc nhỏ cùng con gái. Con hỏi: “Mẹ đang giận con hả?” chỉ vì tôi im lặng vài giây trước khi trả lời. Thật ra tôi không giận, chỉ đang suy nghĩ về điều gì đó không liên quan. Nhưng với con, sự im lặng đó giống như dấu hiệu của sự không hài lòng. Gương mặt con chùng xuống, và tôi thấy con đang cố gắng đọc nét mặt của mẹ, như để chắc chắn rằng con vẫn ổn trong mắt mẹ.

Con phải XỨNG ĐÁNG thì mới được cha mẹ YÊU THƯƠNG…

Khoảnh khắc ấy khiến tôi suy nghĩ rất nhiều. Không phải vì nó quá đặc biệt, mà chính vì nó quá bình thường. Tôi bắt đầu tự hỏi: không biết có bao nhiêu lần trẻ con bắt đầu đo lường giá trị của mình qua biểu cảm, giọng nói, hay khoảng lặng của cha mẹ?

Tôi muốn con gái mình lớn lên với sự tự tin và cảm nhận rằng mình có giá trị, bất kể con học tốt đến đâu, có dễ chịu với người khác hay không, hay mẹ phản ứng ra sao trước lời con nói. Nhưng tôi cũng đã thấy rõ sự thay đổi trên nét mặt con mỗi lần được khen, và cả sự chùng xuống khi lời khen không đến.

Tôi cũng thấy phản ứng của chính mình. Cái thôi thúc cổ vũ con thật nhanh mỗi khi con buồn. Cái cách tôi dịu giọng khi cần đưa ra giới hạn. Hay sự lưỡng lự mỗi khi cần nói “không” rõ ràng vì sợ con cảm thấy bị từ chối. Bề ngoài thì có vẻ như tôi đang tử tế, nhưng sâu bên trong, tôi lo lắng rằng mình đang dạy con rằng sự kết nối chỉ đến khi con cư xử tốt.

Ta dễ quên rằng trẻ sơ sinh không cần làm gì để được yêu. Trẻ khóc, cần ăn, làm phiền giấc ngủ, cần thay tã, và chúng ta vẫn yêu, vẫn chăm sóc, vẫn ở đó. Từ những hành động đó, trẻ hấp thụ một thông điệp đơn giản: “Con có giá trị chỉ vì con đang hiện diện”. Nhưng rồi theo thời gian, thông điệp ấy bắt đầu thay đổi một cách tinh tế. Không phải vì những hình phạt, mà bởi những lời khen nghe có vẻ vô hại. Chẳng hạn như: “Con ngoan lắm, biết lắng nghe” hoặc “Mẹ tự hào vì con đạt điểm cao”. Hoặc những lời so sánh như: “Giá mà lúc nào con cũng thế này thì tốt biết mấy”.

Nghe không có gì nặng nề, nhưng tích lũy dần dần, trẻ bắt đầu gắn tình yêu với việc phải ngoan, phải được khen, phải luôn làm đúng. Và điều buồn nhất là trẻ không làm thế vì muốn được ngưỡng mộ, mà chỉ vì muốn cảm thấy an toàn, muốn được công nhận. Trẻ bắt đầu đánh đồng sự chấp thuận với tình yêu và sợ rằng nếu mất một thứ, sẽ mất luôn cả hai. Khi tôi nhận ra điều này trong cách nuôi dạy con của chính mình, tôi không muốn đi về phía cực đoan. Không phải vờ như mọi chuyện đều ổn, không giới hạn hay giấu nhẹm những góp ý. Nhưng tôi bắt đầu tự hỏi: tình yêu mà tôi đang thể hiện có bền vững không, có ở lại khi con thất bại không? Hay nó lặng lẽ rút lui mỗi khi mọi thứ trở nên khó khăn?

Điều giúp tôi thay đổi không phải là tôi nói điều gì, mà là cách tôi nói ra điều đó.

Tôi nhớ một lần con tôi cáu kỉnh và cư xử không đúng. Thay vì đứng từ xa để góp ý hay rút lui, tôi lại đến gần và nói: “Điều này không ổn. Nhưng mẹ vẫn ở đây, cùng con tìm cách”. Ranh giới vẫn rõ ràng, nhưng điều quan trọng hơn là sự kết nối vẫn còn. Có thể con không thích nghe giới hạn đó ngay lúc ấy, nhưng tôi nhận thấy con có thể tiếp nhận nó mà không cảm thấy sợ hãi. Và đó là một nền tảng chắc chắn để tiếp tục vun đắp.

Tôi không tin rằng mình có thể làm đúng mọi lúc. Có lẽ điều quan trọng nhất là tiếp tục ở bên con một cách đều đặn, ngay cả khi con đang rối loạn. Không phải với sự giận dữ hay bỏ mặc, mà với sự vững vàng và tin cậy.

Tôi cũng bắt đầu chú ý hơn đến cách mình khen ngợi. Trước đây, tôi hay nói: “Con ngoan quá, biết phụ mẹ rửa chén”. Nghe có vẻ nhẹ nhàng, nhưng nó vô tình gắn giá trị của con với hành động đó. Tôi dần thay đổi thành: “Hôm nay mẹ thấy mệt, con giúp mẹ nên mẹ nhẹ nhõm hẳn”. Như vậy, con vẫn cảm nhận được tác động của mình, nhưng không cần gắn giá trị bản thân với việc “làm đúng”.

Tôi cũng cố gắng hiện diện nhiều hơn trong những khoảnh khắc nhỏ, mà không đánh giá. Thay vì nói: “Con dũng cảm thật”, tôi chia sẻ: “Việc đó có vẻ khó, mà con vẫn làm được”. Hay đơn giản chỉ là: “Mẹ rất thích ngồi chơi cùng con”, thay vì: “Con dễ thương quá”.

Tôi muốn, khi con thất bại (vì chắc chắn sẽ có lúc như vậy), điều con cảm nhận được là sự vững vàng của tôi, chứ không phải nỗi thất vọng. Tôi đã thấy sự khác biệt khi tôi ở bên con, thay vì đẩy con ra xa. Không phải vì tôi chấp nhận hành vi không đúng, mà vì tôi muốn con biết rằng: mẹ vẫn ở đây, ngay cả khi con đang rối bời. Đó là sự kết hợp giữa ranh giới và kết nối.

Chẳng hạn tôi có thể nói: “Mẹ muốn lắng nghe con, nhưng nếu con nói kiểu này thì mẹ không thể hiểu. Mình cùng dừng lại một chút và hít thở nhé!”. Không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Nhưng tôi tin rằng, cảm giác an toàn được tái tạo không phải khi con cư xử tốt hơn, mà là khi con nhận ra mình không cô đơn trong sự hỗn loạn.

Và sự thật là, con cũng học từ cách tôi đối xử với chính mình. Khi tôi tự trách vì đã nổi giận, hay cố tỏ ra lúc nào cũng bình tĩnh, con cảm nhận được hết. Nhưng nếu tôi nói: “Mẹ cũng sai rồi, mẹ đang học cách làm tốt hơn”, thì con sẽ thấy một câu chuyện khác - một câu chuyện chân thật, không hoàn hảo, không dựa vào thành tích.

Những lúc tôi muốn sửa, muốn cứu, muốn dạy con điều gì đó thật nhanh, tôi cố gắng dừng lại. Không phải lúc nào tôi cũng làm được. Nhưng dần dần, việc dừng lại ấy trở thành thói quen. Và tôi nhận ra, trong khoảng lặng đó có sức mạnh vô cùng lớn.

Đôi khi, chỉ cần hiện diện, không cần giải quyết gì cả, cũng đủ để con cảm nhận rằng mình được yêu thương và nâng đỡ, ngay cả khi mọi chuyện chưa ổn.

Vẫn có những ngày tôi hoài nghi, tự hỏi liệu mình có đang lặp lại điều mình muốn thay đổi hay không. Nhưng rồi một trong hai đứa lại ôm tôi sau một khoảnh khắc khó khăn và thì thầm: “Mẹ vẫn thương con chứ?”. Và tôi có thể trả lời, không chút do dự: “Lúc nào mẹ cũng thương con!”.