Đừng mắng khi con khóc!

Family & Child Psychology
2 thg 2
3 phút đọc

Đã cập nhật: 14 thg 3

Sáng nay, trên đường từ phòng tập về nhà, mình đi ngang qua một trường mầm non. Dù không cố ý nhìn vào bên trong, tiếng khóc to của một em bé vẫn thu hút sự chú ý. Điều khiến mình phải lên đây viết vài dòng, dù trước đây đã nhắc nhiều lần trên Facebook, là cách mà người lớn thường phản ứng với tiếng khóc của trẻ.

Từ phía trong, mình nghe rõ tiếng quát: “Im chưa?”, “Thế bây giờ làm sao?”, rồi lại “Nín ngay, nghe chưa!”. Tiếng quát to đến mức mình cảm nhận được sự căng thẳng và nặng nề, không chỉ với đứa trẻ mà còn với cả không gian xung quanh.

Thầy Thành muốn chia sẻ với các bậc cha mẹ và thầy cô rằng: Khi trẻ nhỏ đang khóc dữ dội, hệ thống kích thích cơ thể (bodily arousal system) và hệ thần kinh tự chủ (autonomic nervous system) của trẻ, vốn đang trong giai đoạn phát triển, sẽ bị mất cân bằng.

Trong cơn đau khổ, hệ thần kinh giao cảm (sympathetic nervous system) - nhánh kích thích - hoạt động quá mức, còn hệ thần kinh đối giao cảm (parasympathetic nervous system) - nhánh giúp bình tĩnh - lại hoạt động kém hiệu quả hơn. Điều này dẫn đến trạng thái “Chiến hoặc Bỏ chạy” (Fight or Flight), khi cơ thể trẻ bị “đánh thức” bởi adrenaline. Trẻ sẽ thở gấp, tim đập nhanh, đổ mồ hôi, cơ bắp căng cứng...

Nếu lúc này, người lớn quát tháo hay đánh mắng, chẳng khác nào “đổ thêm dầu vào lửa”. Thay vào đó, điều chúng ta cần làm là: TRỢ GIÚP, KIÊN NHẪN, và TỬ TẾ. Bằng cách:

Xoa dịu cơn bão cảm xúc: Trẻ nhỏ thường không tự hiểu được cảm xúc đang diễn ra bên trong mình, vì vậy, xoa dịu là bước đầu tiên giúp trẻ bình tĩnh trở lại. Bạn có thể ôm trẻ vào lòng, tạo cảm giác an toàn; Massage hoặc chạm nhẹ nhàng lên vai, lưng của trẻ; Giảm âm lượng giọng nói, dùng từ ngữ nhẹ nhàng để trấn an; Ngồi xuống ngang tầm mắt trẻ để tương tác thân thiện hơn.
Chẩn đoán vấn đề: Tiếng khóc là một cách trẻ giao tiếp, đặc biệt khi chúng chưa thể diễn đạt bằng lời. Hãy tìm hiểu xem trẻ khóc vì điều gì: đói, mệt, sợ hãi, nhớ cha mẹ, khó chịu, hay phản ứng trước một nguy cơ nào đó. Sau khi trẻ đã được xoa dịu, việc tiếp theo là đáp ứng nhu cầu của trẻ một cách phù hợp và nhanh chóng.
Giúp trẻ học cách diễn đạt: Khi trẻ đã lớn hơn và có khả năng ngôn ngữ, hãy dạy trẻ cách diễn đạt cảm xúc và nhu cầu của mình. Ví dụ: Thay vì khóc để đòi mẹ, trẻ có thể nói: “Con muốn mẹ bế”. Hoặc sau khi bình tĩnh, trẻ có thể giải thích: “Con sợ vì ba đi mất rồi”.

Những bài học về Giáo dục Cảm xúc xã hội (SEL) thường chưa được chú trọng rõ ràng trong nhiều trường mầm non, và ngay cả trong gia đình, ba mẹ thường ưu tiên thời gian cho việc dạy con tính toán, tiếng Anh, hay đọc viết. Tuy nhiên, việc giúp trẻ rèn luyện kỹ năng diễn đạt nhu cầu và miêu tả trạng thái cảm xúc của mình lại đóng vai trò vô cùng quan trọng, đặc biệt trong 10 năm đầu đời. Kỹ năng này không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển cảm xúc mà còn liên kết chặt chẽ với thành công trong tương lai của trẻ, từ học tập, công việc cho đến các mối quan hệ.

Một status viết vội, nhưng mình hy vọng có thể góp phần nhắc nhở chúng ta rằng: Hãy hiểu, hãy nhẹ nhàng và hãy tử tế hơn với những cảm xúc non nớt của trẻ. Giáo dục cảm xúc không chỉ giúp trẻ hôm nay mà còn xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho chính các con.