Đừng cố gắng trở thành "Cha mẹ hoàn hảo"!

Family & Child Psychology
3 thg 12, 2024
5 phút đọc

Đã cập nhật: 14 thg 3

Trên hành trình làm cha mẹ, không ít lần chúng ta tự đặt câu hỏi cho chính mình: "Có lẽ tôi là người cha/mẹ tồi tệ nhất trên đời này?" hay "Tất cả những người khác đều làm tốt hơn tôi?". Những suy nghĩ này thường đến khi chúng ta cảm thấy mình chưa đủ tốt, khi so sánh mình với những hình mẫu cha mẹ lý tưởng mà ta thấy trên mạng xã hội, những "Hot Mom", "Hot Dad" luôn xuất hiện trong những khoảnh khắc hoàn hảo. "Những thứ này là chưa đủ tốt, tôi phải trở thành người cha/mẹ như họ mới được."

Tuy nhiên, điều gì sẽ xảy ra khi chúng ta đuổi theo những kỳ vọng hoàn hảo ấy? Liệu nó có thật sự mang lại hạnh phúc cho chúng ta và gia đình?

Chủ nghĩa hoàn hảo (Perfectionism): Yếu tố nguy cơ làm cha mẹ kiệt sức

"Tôi phải trở thành một người mẹ hoàn hảo", "Con của tôi phải giỏi ở mọi mặt", "Tôi phải cho cháu đỗ vào Harvard bằng mọi giá", "Tôi sẽ không cho phép mình có bất kỳ sai lầm nào khi làm cha mẹ", "Tôi sẽ trở thành cha mẹ hoàn hảo như xã hội mong muốn",...

Những tuyên bố đầy hùng hồn này nghe có quen không? Có lẽ, một vài lần nào đó trong hành trình làm cha mẹ, bạn đã nghe thấy chúng - hoặc thậm chí tự nói với chính mình như vậy. Chúng ta muốn trở thành những bậc cha mẹ "được tô vẽ những màu sắc tuyệt đẹp", những người dường như "bước ra từ trong sách". Chúng ta cố gắng đáp ứng những chuẩn mực xã hội đặt ra: "Làm mẹ là phải thế này!", "Làm cha thì phải abc thế kia!", hay "Nhìn con người ta đi, đỗ xyz đấy, thế mới xứng đáng là cha mẹ giỏi!".

Nhưng để theo đuổi những chuẩn mực ấy, chúng ta đã đánh mất điều gì? Rất nhiều!

Chủ nghĩa hoàn hảo trong việc làm cha mẹ thường khiến chúng ta tự đặt ra những mục tiêu quá cao, vượt xa những gì khả năng hay nguồn lực của mình có thể đáp ứng. Nó cũng khiến chúng ta đẩy kỳ vọng lên con cái, mong con không chỉ tốt mà phải hoàn hảo - luôn đứng đầu, luôn xuất sắc trong mọi việc. Và khi con không đạt được, cảm giác thất vọng, trách móc dường như là không thể tránh khỏi.

Theo nghiên cứu của Matilda Sorkkila và Kaisa Aunola (2020), áp lực phải trở thành "cha mẹ hoàn hảo" chính là một yếu tố nguy cơ lớn dẫn đến hội chứng kiệt sức ở cha mẹ (Parental Burnout). Chúng ta thường xuyên cảm thấy mình "chưa đủ tốt", luôn tự trách bản thân vì những điều chưa hoàn hảo, và dần dần rơi vào trạng thái kiệt quệ cảm xúc. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chính cha mẹ mà còn phá vỡ sự kết nối với con cái - khi chúng ta bắt đầu thấy khó công nhận những gì con làm được, và thậm chí còn cảm thấy xa cách với chính đứa trẻ mình yêu thương nhất.

Áp lực ấy không dừng lại ở đó. Nó có thể len lỏi vào mối quan hệ giữa cha mẹ với nhau, khi cả hai cùng gồng gánh những kỳ vọng xã hội mà không ai có thể thực sự đáp ứng. Và khi mọi thứ vượt quá giới hạn chịu đựng, những triệu chứng của Parental Burnout sẽ dần xuất hiện:

Cảm giác kiệt quệ về cảm xúc.
Xa cách về tình cảm với con.
Đánh mất niềm vui trong vai trò làm cha mẹ.
Tự trách mình một cách không dứt.

Nhưng bạn biết không, sự hoàn hảo không phải là điều con bạn cần. Con bạn không cần một người cha mẹ không bao giờ mắc sai lầm, không bao giờ yếu đuối. Con cần một người biết yêu thương, biết lắng nghe, và biết nhận ra rằng ngay cả khi không hoàn hảo, gia đình vẫn là nơi yêu thương nhất.

Hình mẫu cha mẹ lý tưởng: Áp lực của các cha mẹ hiện tại

Hình ảnh những “Hot Mom” hay “Hot Dad” trên truyền thông - luôn tỏa sáng với nụ cười rạng rỡ, vừa giỏi dạy con, vừa xinh đẹp, thành công trong sự nghiệp và có một gia đình hạnh phúc – đã trở thành biểu tượng của "cha mẹ hoàn hảo". Những hình mẫu này không chỉ tạo cảm hứng mà còn vô tình đặt áp lực nặng nề lên các bậc cha mẹ ngày nay.

Tuy nhiên, hãy nhớ rằng không có ai là cha mẹ hoàn hảo cả. Những hình ảnh long lanh ấy thực ra chỉ là một phần rất nhỏ, được chọn lọc kỹ lưỡng để chia sẻ trên mạng xã hội. Đằng sau những tấm hình đẹp đẽ trên Facebook hay Instagram, cuộc sống thật của họ cũng phức tạp với không ít khó khăn, áp lực, và sai lầm - giống như bất kỳ ai trong chúng ta.

Truyền thông thường chọn cách khắc họa những khoảnh khắc đẹp nhất, hạnh phúc nhất - nhất là khi liên quan đến các chiến dịch quảng cáo hay hợp tác với nhãn hàng. Nhưng sự thật là: bất kỳ ai làm cha mẹ đều sẽ trải qua những cảm xúc khó chịu, những khoảnh khắc mệt mỏi và những sai lầm trong hành trình nuôi dạy con.

Điều quan trọng không phải là cố gắng trở thành cha mẹ hoàn hảo mà là biết chấp nhận những khoảnh khắc chưa hoàn hảo ấy như một phần tự nhiên của cuộc sống. Đó là sự tương đồng nhân loại (Common Humanity), điều mà tất cả chúng ta - những bậc cha mẹ - đều có.

Hãy dừng lại một chút và tự hỏi:

Mục tiêu và kỳ vọng của tôi liệu có phù hợp với thực tế của bản thân, con cái và gia đình không?
Tôi có thể làm gì để giảm bớt áp lực? Có thể hạ thấp kỳ vọng xuống hay tăng cường nguồn lực của mình lên không?

Điều quan trọng là giữ cân bằng giữa mơ ước và thực tế. Hãy nhớ rằng mỗi gia đình, mỗi đứa trẻ, mỗi người làm cha mẹ đều là duy nhất. Không có một công thức nuôi dạy con nào đúng cho tất cả mọi người - ngay cả khi đó là lời khuyên từ các chuyên gia. Những lời khuyên ấy chỉ nên được coi là tham khảo, để bạn linh hoạt áp dụng sao cho phù hợp nhất với hoàn cảnh của mình.

Hãy thôi để cái bóng của sự hoàn hảo đè nặng trên hành trình làm cha mẹ. Hãy tận hưởng từng khoảnh khắc - cả những niềm vui và những thử thách. Vì điều mà con cái cần ở bạn không phải là sự hoàn hảo, mà là tình yêu, sự hiện diện, và lòng chân thành của một người cha, người mẹ thật sự. Dừng lại một chút, hít thở thật sâu và tự hỏi: "Điều gì mới thực sự quan trọng với mình và với con?". Thực hành lòng từ bi với chính mình (Self-compassion) và nuôi dạy con tỉnh thức (Mindful Parenting) có thể giúp chúng ta buông bỏ áp lực không cần thiết, để hành trình làm cha mẹ trở nên nhẹ nhàng và ý nghĩa hơn.