Cha mẹ đang "công bằng" hay "thiên vị" với các con?

Yêu thương công bằng nghĩa là gì? Làm thế nào để cha mẹ thể hiện tình yêu với các con một cách công bằng? Liệu có phải chúng ta nên đối xử với mỗi đứa con y hệt nhau, phân chia tình cảm một cách cẩn thận để tránh thiên vị? Làm thế nào để vừa công nhận sự khác biệt của mỗi đứa trẻ vừa đảm bảo rằng con vẫn cảm thấy mình thuộc về gia đình?

Với kinh nghiệm của một nhà trị liệu gia đình và cũng là một người cha của hai con trai, Owen Connolly có những góc nhìn sâu sắc về vấn đề này, được chia sẻ trong cuốn sách dành cho các ông bố. Bài viết hôm nay trong chuỗi “Đứng trên vai những người khổng lồ” sẽ cùng khám phá câu trả lời của Owen cho câu hỏi này. Hy vọng những chia sẻ của ông sẽ hữu ích trong hành trình làm cha mẹ của bạn.

Cha mẹ có đang yêu thương các con theo cách giống nhau?

Tôi tin rằng mỗi đứa trẻ đều có sự khác biệt độc đáo, vì vậy cha mẹ cần thấu hiểu con theo cách riêng phù hợp với tính cách và nhu cầu của con. Câu nói “Tôi yêu tất cả các con như nhau” thực ra không hoàn toàn đúng. Khi yêu thương mỗi con theo cách riêng, bạn đang công nhận giá trị và bản sắc riêng của con. Và điều quan trọng nhất là bạn phải thực sự dành thời gian để hiểu con mình - tôi không thể nhấn mạnh điều này đủ nhiều. Hãy quan sát con: tài năng, khả năng, tính cách, phẩm chất của con. Khi hiểu rõ những điều này, bạn sẽ biết cách nuôi dạy con sao cho phù hợp nhất.

Không chỉ mỗi đứa trẻ trong gia đình đều khác biệt, mà cách chúng nhìn nhận cha mẹ cũng không giống nhau. Cùng một người mẹ, nhưng cách đứa con lớn và đứa con thứ cảm nhận lại có thể rất khác. Mỗi đứa trẻ cũng sẽ tự tìm vị trí của mình trong gia đình. Theo bản năng nguyên thủy, thứ tự sinh ảnh hưởng đến cách trẻ phản ứng với các thành viên khác.

Tuy nhiên, những vai trò tự nhiên này không phải lúc nào cũng tốt cho mối quan hệ gia đình, và đó là lúc cha mẹ cần can thiệp. Cha mẹ cần đảm bảo rằng mỗi con đều được công nhận là đặc biệt, để tránh những vấn đề nảy sinh từ sự cạnh tranh vị trí trong gia đình.

Hãy nhớ rằng, theo bản năng, anh chị em ruột thường có sự cạnh tranh với nhau. Điều này bắt nguồn từ thời kỳ xa xưa, khi nguồn thực phẩm khan hiếm, anh chị em đôi khi phải tranh giành nhau để sinh tồn! Vì vậy, cha mẹ có thể trấn an con rằng “nhà mình lúc nào cũng có đủ đồ ăn trong tủ lạnh” để giúp con bớt lo lắng về sự phân chia tình cảm hay tài nguyên trong gia đình.

Thứ tự sinh ảnh hưởng đến mối quan hệ trong gia đình như thế nào?

Trong các gia đình, con trai đầu thường có xu hướng gắn bó với mẹ, còn con gái đầu lại hay tìm đến cha. Nhưng khi đứa con thứ hai xuất hiện, nếu là cùng giới tính với anh/chị mình, chúng có thể hình thành sự cạnh tranh tự nhiên.

Ví dụ:

• Nếu đứa con thứ hai cũng là con trai, bé có thể cảm thấy không có sự kết nối với mẹ nhiều như anh trai mình.

• Nếu đứa con thứ hai là con gái, chị gái lớn thường sẽ có xu hướng mạnh mẽ hơn, trong khi em gái nhỏ thường trở thành “trợ thủ đắc lực của mẹ”.

  
  

Khi có ba con, con thứ ba thường đóng vai trò như người hòa giải giữa hai anh/chị lớn hơn. Thông thường, trẻ trong gia đình hình thành nhóm ba người: con cả, con giữa, con út. Điều này có thể lặp lại nếu có thêm ba con nữa.

• Con đầu và con thứ tư thường có tính cách giống nhau và hòa hợp.

• Con thứ hai và con thứ năm thường độc lập và quan sát nhiều hơn.

• Con thứ ba và con thứ sáu thường là người hòa giải trong gia đình.

  
  

Tuy nhiên, tính cách mỗi trẻ cũng ảnh hưởng đến những quy luật này. Ví dụ, nếu con gái đầu nhút nhát, bé có thể trở thành người gần gũi với mẹ thay vì cha. Trong khi đó, cô em gái thứ hai (nếu mạnh dạn hơn) có thể gắn bó với cha nhiều hơn.

Thứ tự sinh có ảnh hưởng đến nhu cầu cảm xúc không?

Là một nhà trị liệu gia đình, Owen nhận thấy rằng vị trí của trẻ trong gia đình có thể ảnh hưởng đến những nhu cầu tình cảm của chúng.

• Con đầu thường nhận nhiều trách nhiệm nhưng có thể thiếu sự yêu thương bày tỏ trực tiếp. Điều này khiến con có xu hướng tìm kiếm sự quan tâm trong các mối quan hệ sau này.

• Con thứ hai đôi khi cảm thấy bị bỏ quên và nghĩ rằng mình không được cha mẹ mong muốn như anh/chị. Điều này có thể khiến con trở nên độc lập và tự lập hơn mức cần thiết.

• Con út thường là người có nhu cầu được yêu thương và bảo bọc nhiều nhất, đôi khi bị xem là “bé bỏng” của gia đình.

  
  

Một mẫu hình phổ biến khác là:

• Con cả gánh trách nhiệm nhiều nhưng không có nhiều tự do.

• Con út được tự do hơn nhưng ít trách nhiệm hơn.

• Con giữa cảm thấy mình phải tự xoay sở tất cả.

  
  

Những vai trò này có thể tạo ra những khó khăn vô hình trong gia đình. Vì vậy, cha mẹ cần tinh tế để điều chỉnh và cân bằng mối quan hệ giữa các con. Khi làm được điều đó, gia đình sẽ trở nên gắn kết hơn, và các con sẽ lớn lên trong một môi trường hài hòa, yêu thương.

Yêu thương công bằng không có nghĩa là yêu theo cách giống nhau, mà là hiểu và đáp ứng nhu cầu riêng của mỗi đứa con. Cha mẹ không thể yêu tất cả các con theo cùng một cách, bởi mỗi đứa trẻ là một cá thể đặc biệt. Thay vì cố gắng chia tình cảm một cách hoàn hảo, hãy dành thời gian để thực sự hiểu từng đứa con. Khi đó, con sẽ cảm thấy được công nhận, trân trọng và lớn lên với một tâm thế vững vàng trong tình yêu thương của gia đình.

Nguồn tham khảo

• Trích “Standing on the Shoulders of Giants” của Owen Connolly

• Dịch và tổng hợp: Family & Child Psychology with Nguyen Minh Thanh

------------------

Nguyễn Minh Thành

Nghiên cứu sinh Tiến sĩ Tâm lý học (Bỉ)

Thạc sĩ Khoa học (MS) Tâm lý học Phát triển và Giáo dục (Trung Quốc)

Chuyên gia Tâm lý học Gia đình và Trẻ em