Thay đổi môi trường: Một trong những chiến lược hiệu quả giúp điều chỉnh hành vi
- Family & Child Psychology
- 28 thg 7
- 4 phút đọc
1. Thay đổi môi trường của trẻ là gì?
Hành vi của trẻ chịu ảnh hưởng rất nhiều từ môi trường xung quanh. Chỉ cần những thay đổi nhỏ và hợp lý trong môi trường sống của trẻ, cha mẹ có thể khuyến khích hành vi tích cực và hạn chế những hành vi thách thức.
Hành vi của trẻ thường có nguyên nhân. Việc suy nghĩ về lý do tại sao trẻ lại cư xử như vậy sẽ giúp cha mẹ chọn được cách phản ứng phù hợp.
2. "Môi trường" của trẻ bao gồm những gì?
Khi nói đến hành vi, môi trường của trẻ bao gồm tất cả những yếu tố xung quanh:
Địa điểm: công viên, nhà, siêu thị…
Đồ chơi và sách: những vật trẻ có thể chơi hoặc đọc.
Những đồ vật nguy hiểm hoặc dễ vỡ: cha mẹ không muốn trẻ chạm vào.
Người khác và cách họ cư xử.
Cảm giác từ môi trường: tiếng ồn, ánh sáng…
Thời điểm trong ngày.
Lời nhắc và yêu cầu từ người lớn.
Những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến hành vi của trẻ, thậm chí kích hoạt những hành vi thách thức. Ví dụ, trẻ có thể:
Muốn khám phá và chơi với những đồ vật xung quanh.
Trở nên mệt mỏi vào giờ ngủ trưa.
Cảm thấy quá tải nếu môi trường quá ồn ào.
Không muốn chia sẻ đồ chơi yêu thích.
Không làm theo yêu cầu vì chưa hiểu rõ điều cha mẹ nói.
3. Thay đổi môi trường vật lý của trẻ
Dưới đây là những cách thay đổi yếu tố vật lý để khuyến khích trẻ cư xử tích cực.
Ở nhà:
Cất đồ quý, dễ vỡ hoặc nguy hiểm ra khỏi tầm mắt và tầm với: điều này giúp trẻ khám phá mà không gây rủi ro.
Tạo góc nghỉ ngơi yên tĩnh: một chiếc gối êm và vài quyển sách yêu thích có thể giúp trẻ bình tĩnh khi quá tải.
Tắt màn hình (TV, máy tính bảng) khi cần trẻ tập trung, ví dụ như buổi sáng trước khi đi học.
Khi ra ngoài:
Tìm không gian an toàn để trẻ chơi và khám phá, ví dụ như sân sau, khu vui chơi ngoài trời.
Thay đổi chỗ ngồi khi đi xe: ví dụ, cho một người lớn ngồi giữa hai trẻ, hoặc để trẻ thay phiên ngồi gần cửa sổ.
Chọn địa điểm phù hợp cho cả cha mẹ và trẻ, như công viên có khu vui chơi và xe cà phê.
Dùng âm nhạc để thay đổi không khí: nhạc vui khi trẻ chán, nhạc nhẹ khi muốn trẻ thư giãn.
Chuẩn bị hoạt động thú vị khi đi xa: hát karaoke trong xe, chơi trò "tôi thấy...", đếm xe, hoặc mang theo túi đồ chơi đặc biệt.
Về đồ chơi và đồ dùng:
Lắp cổng chặn ở cửa phòng anh/chị lớn: giúp anh/chị có không gian chơi riêng không bị em làm phiền.
Đặt đồ chơi yêu thích trong tầm với: tránh việc trẻ leo trèo tìm đồ.
Chọn sẵn một vài món đồ chơi không chia sẻ: để trẻ không khó chịu khi có bạn đến chơi.
4. Thay đổi thời điểm thực hiện các hoạt động
Thời gian cũng là một phần của môi trường. Thay đổi thời điểm có thể tạo ra khác biệt lớn:
Cho trẻ chơi những trò nhẹ nhàng, thư giãn trước giờ đi ngủ.
Đi siêu thị sau khi trẻ đã ngủ trưa và nghỉ ngơi đủ.
Dậy sớm hơn để tránh căng thẳng buổi sáng.
Bắt đầu tắm sớm hơn để tránh cáu kỉnh khi kết thúc.
Nghỉ giải lao thường xuyên khi đi xe đường dài.
5. Thay đổi cách đưa ra yêu cầu và hướng dẫn
Cách cha mẹ nói chuyện với trẻ cũng là một phần của môi trường giao tiếp. Cha mẹ có thể hỗ trợ hành vi tích cực bằng cách điều chỉnh lời nói.
Yêu cầu (request): mang tính đề nghị, ví dụ: “Con giúp mẹ dọn bàn nhé?”. Trẻ có quyền đồng ý hoặc từ chối, nhưng yêu cầu tạo cảm giác được lựa chọn, giúp trẻ hợp tác hơn.
Hướng dẫn (instruction): là chỉ dẫn rõ ràng, cụ thể, ví dụ: “Con nắm tay mẹ khi sang đường nhé”. Hướng dẫn ngắn gọn và dễ hiểu giúp trẻ biết chính xác điều cần làm.
Gợi ý để áp dụng hiệu quả:
Kết hợp cả yêu cầu và hướng dẫn.
Dùng yêu cầu nhiều hơn để tăng cảm giác hợp tác.
Đảm bảo lời nói rõ ràng và phù hợp với khả năng hiểu của trẻ.
Nếu cha mẹ kiên nhẫn quan sát và điều chỉnh môi trường quanh trẻ một cách linh hoạt, thì việc nuôi dạy trẻ sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Mỗi thay đổi nhỏ đều là bước đệm cho những hành vi tích cực trong tương lai.
Nguồn tham khảo
Nguồn bài viết: raisingchildren
Dịch và tổng hợp: Family & Child Psychology with Nguyen Minh Thanh
------------------
Nguyễn Minh Thành
Nghiên cứu sinh Tiến sĩ Tâm lý học (Bỉ)
Thạc sĩ Khoa học (MS) Tâm lý học Phát triển và Giáo dục (Trung Quốc)
Chuyên gia Tâm lý học Gia đình và Trẻ em
Comentários