4 gợi ý ngắn gọn về Kỷ luật tích cực dành cho Cha mẹ và Giáo viên

Suốt gần 6 năm đi đào tạo giáo viên mầm non và phụ huynh thì chuyên đề mà mình được yêu cầu làm đi làm lại, làm xong lại làm tiếp luôn là "Quản lý hành vi trẻ em", vì đây có vẻ là mối bận tâm sâu đậm nhất ảnh hưởng tới chất lượng tương tác và giáo dục giữa con trẻ và người lớn.

Khi mình học lên thạc sĩ về Tâm lý học thì chủ đề "Phát triển hành vi xã hội của trẻ em" cũng là một trong những đề tài mà mình trực tiếp nghiên cứu và phát hiện ra rằng... ối trời ơi, chả riêng nước mình, nước ngoài họ cũng "hot” rần rần vụ này với đủ mọi phương pháp tiếp cận và mô hình quản lý.

Tuy nhiên đúc rút lại mình có thể đưa ra đây 4 gạch đầu dòng sau để lưu ý về những thứ chúng ta cần làm để thực sự có thể được gọi là "Quản lý và Hỗ trợ hành vi tích cực".

Thứ nhất: Hiểu về sự phát triển hành vi của trẻ

Có rất nhiều giáo viên, thâm chí là trainers được đào tạo một khoá ngắn ngày - họ không thể hoặc rất ít có được cái nhìn sâu sắc về vấn đề này. Với mỗi giai đoạn độ tuổi trẻ sẽ có những nhóm hành vi điển hình đi cùng với sự phát triển về: Nhận thức, Ngôn ngữ, Sinh hoá,…

Đó cũng là lý do cho câu hỏi "Tại sao có một số nhiều hành vi của trẻ chúng ta có thể đoán trước được".

Ví dụ, ai cũng nói tới cụm từ "Khủng hoảng tuổi lên 3"; "Khủng hoảng tuổi dậy thì" nhưng mấy ai hiểu được tại sao con người lại biểu hiện ra bên ngoài những hành vi và cảm xúc như vậy?

Sự phát triển hành vi của trẻ, vượt ra yếu tố tự thân thì còn chịu sự ảnh hưởng của môi trường bên ngoài (đọc về lý thuyết sinh thái hệ thống - Ecological System Theory của Urie để hiểu rõ hơn về 5 lớp môi trường Micro, Meso, Exo, Macro và Chrono) trong đó rất quan trọng là yếu tố Gia đình và Nhà trường, cùng với Bạn bè (peers) của trẻ.

Cách duy nhất là bạn phải được đào tạo bài bản về Development Psychology - Tâm lý học phát triển (hoặc tự học một cách nghiêm túc). Hãy luôn nhớ lấy cụm từ "Điều gì đang là nguyên nhân đứng sau hành vi của trẻ?".

Thứ 2: Hiểu về chính mình

Trong S.T.E.P có một gợi ý vô cùng hay và đột phá so với một số phương pháp khác đó là: "Đối diện với hành vi của trẻ - Tôi có thể làm gì để giúp đỡ chính mình?".

Hiểu về chính mình đang dần trở thành một từ khóa quan trọng trong toàn bộ quá trình giáo dục nói chung. Chúng ta trước khi tiếp cận với trẻ mà lại đặc biệt là trong lúc trẻ thể hiện những hành vi chưa mong muốn, thì điều cần thiết đó là: “Nhận diện được bản thân mình. Thế mạnh của mình là gì? Năng lực của mình ra sao? Cảm xúc của mình đang như thế nào? Và thậm chí Quan điểm giáo dục của mình là gì?”. Từ đó, mới có cách tiếp cận phù hợp nhất trong gia đình và lớp học. Đối diện với cơn giận của trẻ mà ta cũng "phừng phừng" lên rồi lao vào nhau - thì kết quả là tan nhà nát chợ rồi. Hiểu mình - Hiểu trẻ - Giáo dục “khoẻ re”.

Thứ 3: Phòng hơn chống

Các cách tiếp cận Quản lý hành vi được cho là hiệu quả sâu rộng như S.T.E.P, P.E.T, P.B.S, 3P,... thường phần nhiều chú trọng vào việc giải quyết sau khi hành vi đã diễn ra. Tuy đây là những cách tiếp cận hiệu quả - chúng không hoàn hảo và chúng ta sẽ luôn là những người lớn kiểu "nước đến chân mới nhảy".

Ngày nay, những cách tiếp cận này đã thêm vào rất nhiều một phần được gọi là "tạo môi trường có tính phòng ngừa và hỗ trợ tích cực", tức là giúp cho cha mẹ và giáo viên có thể tạo ra một "môi trường có tính chuẩn bị" trong đó sẽ ngầm hỗ trợ trẻ có thể học cách tự điều chỉnh và quản lý hành vi của mình theo hướng tích cực và có tính phát triển (ví dụ như: giáo dục cảm xúc xã hội; thiết lập nội quy lớp học,…).

Thứ 4: Tìm cách tiếp cận phù hợp

Nếu bạn tra Google với từ khoá "Children Behavior Management Approach" hoặc "Children Behavior Support" nó sẽ ra hàng trăm, ngàn kết quả. Vấn đề là chúng ta không thể nào đọc hết sạch và đứng trước mỗi hành vi lại lôi đóng tài liệu ra tra cứu. Vậy thì, hãy chọn ra một phương pháp tiếp cận mà bạn cho là “Hợp với mình - Phù hợp văn hoá gia đình/ lớp học”, và có thể hỗ trợ trẻ tốt... rồi sau đó THỰC HÀNH VÀ ĐIỀU CHỈNH. Không bao giờ có một chìa khoá vạn năng cho mọi vấn đề hành vi của trẻ.

Trên đây chỉ là một trong những gợi ý đúc rút từ kinh nghiệm cá nhân và kiến thức của mình và nó không thể nào "toàn năng" được. Hy vọng trong thời gian tới, chúng mình sẽ gặp nhau trong các khóa học về nuôi dạy con để trao đổi và thực hành thêm nhé!

-----------------

Nguyễn Minh Thành

Nghiên cứu sinh Tiến sĩ Tâm lý học (Bỉ)

Thạc sĩ Khoa học (MS) Tâm lý học Phát triển và Giáo dục (Trung Quốc)

Chuyên gia Tâm lý học Gia đình và Trẻ em